Autor: dr. Samire Ademi Lutolli
Kahva ili kafa je topli napitak napravljen od mljevenih prženih zrna kahve koja rastu na stabljici istoimene biljke u ekvatorijalnim, toplijim dijelovima svijeta (uglavnom Kolumbija i Brazil).
Porijeklo i etimologija
O porijeklu kahve postoji mnogo legendi. Bilo koja legenda da je u pitanju, svaka od njih se slaže u jednom – geografsko porijeklo je prostor današnje Etiopije koja je stotinama godina bila i jedino mesto koje je znalo za blagodeti “crnog mlijeka”. Tek negdje u XV vijeku Arapi su shvatili šta propuštaju, te su počeli sa uzgojom biljke koja izoštrava um i opušta čula. Prve plantaže kahve nikle su u Jemenu, odakle se iz luke po imenu ,,Moka” kahva raširila po cijelom svijetu.
Ovo ,,duplo porijeklo” odrazilo se i na etimologiju reči ,,kafa”. Jedni je izvode iz imena etiopske oblasti Kefa u kojoj je ona prvobitno rasla, a drugi iz arapske reči “qahwah”, što znači “piće koje razbuđuje”.
Put kahve
Ubrzo po dospijeću u Aziju, kahva je postala omiljeno piće arapskog svijeta. Turci su se sa kahvom upoznali 1517. kada su osvojili Siriju, Jemen i Egipat. Tako su prve kahvedžinice, kafane, ili kafići, tj. ugostiteljski objekti namenjeni kahvenisanju otvoreni u Damasku i Alepu u Siriji oko 1530. godine.
U Evropu kahva dolazi sa Turcima. Najprije sredinom XVI vijeka u Budim i Peštu, a sa njihovih balkona dalje po Evropi.
Danas, sedam lationoameričkih država daje oko 85% svjetske proizvodnje kahve, a samo Brazil proizvodi trećinu svjetske kafe. U ogromnoj svjetskoj industriji koja se bavi proizvodnjom kahve zaposleno je oko 20 miliona ljudi, i kahva je postala drugi najvažniji artikal u svjetskoj trgovini – posle nafte.
Kahva u Bosni i Hercegovini
Bosna i Hercegovina ima dugu tradiciju pijenja ovog napitka. Kod nas je kahva stigla, kaže se u spisima, 1522. godine sa Sulejmanom Veličanstvenim. Već u XVI vijeku kahvedžinice su bile obavezan detalj kulturnog miljea na cijeloj teritoriji Balkana pod turskom upravom. Svaka kahvedžinica sastojala se od uslovno dva dijela – u jednom se pripremala i pila kahva, a u drugom je bila berbernica. Kasnije su berbernice istisnute.
U tom novom kafeu uz kahvu se služila i hrana. Vješte gazde su svojim gostima vremenom omogućile i prenoćište. A kada je posjetiocima pružena prilika da u kafeu slušaju i muziku, put do prave kafane je bio okončan.
U BiH kahva se konzumira mnogo više nego u nekim drugim državama. U krugu porodice, sa prijateljima ili komšijama, popiti kahvu znači i ispričati se , ali i pojadati, jer znamo da nas ljudi do kojih nam je stalo žele saslušati, pa i pomoći. Stoga se s pravom može reći da je kahva ili kafa jedan od bosanskih nacionalnih napitaka.
Kahva i dodaci
Kahvi se od samih početaka svašta dodavalo. Na istoku šećer i cimet, a na zapadu mlijeko, smokve, badem. Međutim, tokom dvadesetog vijeka asortiman dodataka kahvi je umnogostručen – čokolada, lješnik, vanila, šlag, mlijeko, jaje, sladoled, pavlaka, voće, ali i različita alkoholna pića.
Potrošnja
Ubjedljivo najveći potrošači kahve su Skandinavci. Po podacima iz 1997. prednjače Finci i Šveđani sa 15 kg godišnje po stanovniku, slijede Danci i Norvežani sa po 11 kg, potom Holanđani, Belgijanci, Njemci i Austrijanci sa po 8 kg, a onda Švajcarci i Francuzi sa 6 kg godišnje po stanovniku. Amerikanci i Italijani troše 4,5, Kanađani 4, Španci 3, Englezi 2,5, Japanci 2 i tako dalje.
U BiH danas se potrošnja procjenjuje na 2,6 kg po stanovniku sa tendencijom rasta paralelno sa rastom životnog standarda.