Autor: dr. med. Sanjin Saračević
Imunitet ljudskog organizma predstavlja njegovu sposobnost da se odbrani od djelovanja mikroorganizama kao i mnogih hemijskih supstanci s ciljem da spriječi nastanak bolesti koje oni mogu izazvati.
Mnogo je faktora koji utiču na otpornost organizma, a također, način nastanka imuniteta može biti različit. Tako postoji prirodni imunitet koji je urođen i preko posteljice prenesen sa majke na dijete. Ovaj imunitet ne traje dugo, svega 3-6 mjeseci, ali ima veoma važnu zaštitnu ulogu u prvim danima života. Drugi vid nastanka imuniteta jeste onaj koji se stiče tokom života. To je tzv. stečeni imunitet i on može biti pasivni i aktivni. Pasivni imunitet stiče se davanjem već gotovih antitijela, dok se aktivni imunitet stiče nakon preležane određene bolesti ili provođenjem aktivne imunizacije (vakcinacije).
Vakcinacija predstavlja svjesno unošenje oslabljenih ili umrtvljenih uzročnika određene bolesti ili njihovih toksina sa ciljem stvaranja antitijela u organizmu, tačnije sticanja imuniteta organizma na određenu bolest. Danas je u gotovo svim uređenim zemljama svijeta planirana kontinuirana vakcinacija stanovništva s ciljem podizanja otpornosti organizma prema nekim zaraznim bolestima.
Svaka zemlja, a prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije (WHO), utvrđuje svoj program obaveznih imunizacija stanovništva protiv zaraznih bolesti. Kod nas takvu uredbu utvrđuju entitetska ministarstva zdravstva.
Zarazne bolesti protiv kojih je obavezna imunizacija stanovništva u Bosni i Hercegovini:
-
Difterija – gušobolja (uzročnik: Corynebacterium diphtheriae) – Na mjestu infekcije pojavljuju se difterične skrame, uzrokuje poremećaje disanja, a u kasnijoj fazi naročito teško oštećuje srčani mišić i periferne nerve. Bolest je poprilično iskorijenjena zahvaljujući urednoj vakcinaciji;
-
Tetanus – zli grč (Clostridium tetani) – Bolest koja se manifestuje bolnim grčevima mišića, napadima sa trzanjem, kočenje vilice i u najvećem broju slučajeva završava smrtno;
-
Pertusis – veliki kašalj (Bordatella pertussis) – Bolest koju karakteriziraju napadi spazmatičkog kašlja uz povraćanje, i koja je kod male djece izuzetno opasna po život;
-
Poliomijelitis – dječija paraliza (Poliovirus hominis) – Bolest koja se karakterizira pojavom paralize na ekstremitetima. Gube se refleksi na udovima i dolazi do mlohavosti udova i mišića;
-
Influenca – gripa (Haemophilus influenzae tip B) – Vrlo česta bolest, uglavnom sa opštim simptomima. Predstavlja cikličnu virusnu bolest i ima karakteristiku epidemijskog širenja;
-
Morbili – ospice, krzamak (Morbillivirus) – Osipna bolest koju pored osipa cijelog tijela karakteriše i malaksalost, promukao kašalj kao i vrlo karakterističan plačni izgled lica;
-
Rubeola – crvenka (Rubeola virus) – Bolest karakterizirana osipom i otokom svih limfnih žlijezda, naročito potiljačnih i žlijezda iza ušiju. Kod zaraženih trudnica može izazvati oštećenje ploda;
-
Parotitis – zaušnjaci (Mumps virus) – Predstavlja upalu zaušnih žlijezda uz čestu zahvaćenost drugih organa poput pankreasa, gonada i nervnog sistema. Kod muškaraca je vrlo česta pojava i orhitisa – upale testisa;
-
Tuberkuloza(Mycobacterium tuberculosis) – Bolest koja najčešće zahvaća pluća, ali može zahvatiti i druge organe. Liječenje traje nekoliko mjeseci, a neliječenje ove bolesti u više od polovine slučajeva dovodi do smrtnog ishoda;
-
Hepatitis B – zarazna žutica B (HBV – Hepatitis B virus) – Uzrokuje akutnu upalu jetre, a predstavlja najčešći uzrok hronične virusne infekcije jetre.
Pojava i uvođenje obaveznih vakcinacija je u velikoj mjeri doprinijela suzbijanju mnogih zaraznih bolesti i spašavanju ljudskih života i sa pravom se smatra jednim od najvećih dostignuća medicine uopšte. Pojedine izuzetno opasne zarazne bolesti su provođenjem kontinuirane vakcinacije potpuno iskorijenjene. Takav je slučaj sa variolom (velike boginje) koja se danas smatra potpuno eradiciranom bolešću, budući da već preko 35 godina nije zabilježen niti jedan slučaj obolijevanja.
Potrebno je naglasiti i da obaveznoj imunizaciji protiv zaraznih bolesti ne podliježu osobe za koje ljekar utvrdi da postoje kontraindikacije.